ELITARNI

W mieście, w którym prawo dyktują kryminaliści, policja jest zagrożonym gatunkiem.

“W Rio widzę jedynie odcienie szarości. Nic nie jest czarne ani białe i nic nie jest tym, czym wydaje się być”

-- reżyser José Padilha

„Elitarni” to znacznie więcej niż historia przyjaźni i rywalizacji dwóch mężczyzn – to spojrzenie od środka na skorumpowane i rządzone przez gangsterów Rio de Janeiro - miasto, w którym policja wydaje się nie mieć prawa głosu.

Historię śledzimy oczami dwójki głównych bohaterów, przyjaciół z dzieciństwa, którzy stają po przeciwnych stronach barykady.

Jest rok 1997, w Rio de Janeiro korupcja jest prawem. Setki tysięcy ludzi żyją w favelach – takim mianem określa się lokalne slumsy. Na tych zdegenerowanych przedmieściach mieszkają najbiedniejsi z biednych. Oddziały milicji narkotykowej mają całkowitą kontrolę nad tym obszarem, a policja prowadzi brudne interesy na zewnątrz. Uczciwy gliniarz w 1997 roku w Rio jest celem dla jednych i dla drugich.

Elitarna jednostka policji - BOPE (Batalhão de Operações Especiais/ State Police Special Operations Battalion) zwalcza handel narkotykami, ale utrzymanie porządku ma swą cenę.

By wytępić dostawców i szefów gangu, Elitarni stosują taką samą brutalną przemoc jak handlarze. Coraz trudniej odróżnić dobro od zła i sprawiedliwość od zemsty. Każda ze stron ma odmienne motywy, ale stosuje te same metody. Kiedy sytuacja osiąga punkt kulminacyjny, każdy jest wplątany w zbrodniczą sieć i nikt nie jest niewinny…

Film wywołał olbrzymie kontrowersje w Brazylii, m. in. ze względu na ukazane w nim sceny przemocy, której dopuszczają się brazylijscy policjanci, prowadząc czystki w dzielnicach nędzy.

„Elitarni” to film inteligentny, pełen energii i niesamowicie wciągający.  Screendaily.com

Daleki od politycznej poprawności, zmuszający do dyskusji.  Cinema em Cena

(…) głęboki, wnikliwy, momentami tragikomiczny.  BeyondHollywood.com

"Elitarni" to pulsujące energią, emocjonujące kino, które poza stylistyką, dostrzega również treść. Artur Cichmiński, stopklatka.pl

Fascynujący portret zarówno policyjnego, jak i przestępczego środowiska...

Chanel 4 Film

TWÓRCY O FILMIE
Od 1997 roku, kiedy to José Padilha wraz ze swym bliskim przyjacielem, Marcosem Prado, założył firmę producencką Zazen, wszystkie spośród ich projektów – zarówno z uwagi na jakość, jak i ze względu na podejmowaną tematykę – były oglądane i wnikliwie studiowane przez sędziów, prawników, studentów i inne grupy akademickie. Były traktowane jako element i zarazem narzędzie w dyskusji o reformach społecznych. Obraz Elitarni rozpalił spór na arenie międzynarodowej i w roku 2007 był najczęściej oglądanym w Brazylii filmem wśród tych, które tu powstały. Jeszcze zanim wszedł do kin, stał się wydarzeniem kulturalnym i podobno został obejrzany przez jedenaście milionów Brazylijczyków, ponieważ  rozpowszechniany był na pirackiej kopii DVD. Pomysł na Elitarnych narodził się w 2002 roku, w trakcie pracy nad znanym na całym świecie dokumentem Padilhy, Autobus 174. W tym roku trafiło na kinowe ekrany kilka filmów mówiących o przemocy w mieście. “Twórcy filmowi i krytycy w całym kraju zaczęli twierdzić, że ten temat jest przesadnie rozdmuchany” opowiada Padilha. “Ale kino dotychczas pokazywało te historie tylko z perspektywy dealerów i marginalnych bohaterów – widzowie nigdy nie poznali punktu widzenia policji. Nie sądzę, by można było mówić sensownie o przemocy w Brazylii nie uwzględniając tej perspektywy. To nie jest jakiś tam szczegół – to jeden z najważniejszych czynników w tej sprawie.”

Dalej reżyser mówi “Ten film opowiada o hipokryzji, którą jesteśmy otoczeni w Rio de Janeiro, to ona tworzy fundament dla przemocy. Nic nie jest do końca przemyślane – każdy działa pośpiesznie; jeśli ktoś chce pomóc dzieciakom z faveli, musi zaprzyjaźnić się z przestępcami z gangu narkotykowego. Aby zrobić coś dobrego, trzeba wkroczyć na dwuznaczną ścieżkę. Uczciwy gliniarz dąży do oczyszczenia swego oddziału, ale, by tego dokonać, musi wyjść na ulicę i zarobić trochę pieniędzy, ponieważ oddział ich w ogóle nie ma. Jeżeli ktoś chce zostać oficerem BOPE i narzucać prawo, musi zabić wielu ludzi po drodze, ponieważ jego przeciwnicy są uzbrojeni po zęby. Wszystko jest wycieniowane szarością – nic nie jest po prostu białe albo czarne. Wszyscy żyją w tym szarym świecie, jakby to było normalne. Tak właśnie wygląda codzienność naszego społeczeństwa – to wojna, w której wszyscy bierzemy udział.”

W 2004 roku Padilha podjął rozmowy z Rodrigo Pimentelem i zaczęli pracować nad scenariuszem. “Bez Pimentela ten projekt nigdy by nie powstał – przeważająca część całej  historii oparta została na jego doświadczeniach z czasów, gdy był wojskowym policjantem;   na tym, co przeszedł wtedy, a także później, jako żołnierz BOPE.” podkreśla reżyser.

“Kiedy José poprosił mnie, bym zrobił z nim Elitarnych, pomyślałem, że to nieźle zakręcony facet – to wyglądało na kompletne szaleństwo! Powiedziałem mu, że nikt nigdy nie zrobił filmu, który byłby karykaturą brazylijskiej policji. W scenariuszu roiło się od oficerów w rozchełstanych koszulach, prywatnie noszących złote łańcuchy na szyjach, gdy tymczasem szefowie gangów narkotykowych przechadzają się uzbrojeni po zęby – te portrety odbiegały od prawdy” mówi Pimentel. “Powiedziałem, że chciałbym to zrobić na moich warunkach. Pokazałem mu parę filmów, które były bardzo bliskie mojej rzeczywistości, jak na przykład Helikopter w ogniu Ridleya Scotta. Upewniłem się, że aktorzy przejdą surowy obóz kondycyjny – José mi to zagwarantował.” dodaje.

Scenarzysta Rodrigo Pimentel był oficerem żandarmerii wojskowej przez dwanaście lat, a przez kolejnych siedem służył jako kapitan BOPE. “To najwspanialsza rzecz na świecie – być częścią tak elitarnej jednostki. Jeśli ktoś chce ukarać członka BOPE, wystarczy, że odbierze mu odznakę.” przyznaje Pimentel “Duma – jaką się odczuwa, gdy należy się do grupy ludzi, których głównym zadaniem jest zlikwidowanie korupcji nękającej dziś społeczeństwo – jest niezwykła. By być oficerem BOPE trzeba stać się kuloodpornym. Jesteśmy glinami, którzy mają najwyższy szacunek dla drugiego człowieka i dla siebie samych. Pracujemy za dokładnie te same pieniądze, co żołnierze żandarmerii wojskowej, ale nasza godność pozostaje nienaruszona.” oświadcza.

Choć scenariusz wzbudził spore zainteresowanie, Padilha zwrócił się o pomoc do Bráulio Mantovaniego. “Wciąż potrzebowaliśmy fachowca, który potrafiłby wygładzić ten materiał. Dlatego zaprosiłem do zespołu najlepszego moim zdaniem scenarzystę w Brazylii i jednego z najlepszych na świecie.” Padilha przyznaje, że praca z Mantovanim otworzyła mu oczy. “Dowiedziałem się od Bráulio, że nie miałem pojęcia, jak pisać scenariusz. Zajęło mi trzy miesiące zrobienie czegoś, co on zrobił w ciągu dwóch tygodni – w dodatku o wiele lepiej!” Za swój pierwszy scenariusz filmu pełnometrażowego, Miasto Boga, Mantovani otrzymał nominację do Oskara.

Współpraca okazałą się niezwykle interesująca i całkowicie przedefiniowała narrację. “Podjąłem się pracy nad tym projektem jako specjalista w zakresie tworzenia scenariusza. Byłem pod wielkim wrażeniem pierwszej wersji, którą czytałem.” wyjaśnia Mantovani. “Było w tym coś, co miało jakiś niesamowity potencjał. Podzieliłem się moimi uwagami z José i z Pimentelem, którzy rozpoczęli pracę nad kolejnymi wersjami. W ten sposób przez ręce nas wszystkich przeszedł cały scenariusz; dopieszczaliśmy go, przebudowując ostatecznie narrację w trakcie pracy – i robiliśmy to ponownie podczas montażu. Kiedy zobaczyliśmy, jak  niezwykłą kreację tworzy Wagner Moura, zdecydowaliśmy się zmienić środek ciężkości tej historii – położyliśmy akcent na opowieść prowadzoną z punktu widzenia Kapitana.” dodaje.

O TWÓRCACH FILMU

JOSÉ PADILHA  / reżyser, scenarzysta i producent

José Padilha urodził się 1 sierpnia 1967 w Rio de Janeiro. Skończył ekonomię w Pontifícia Universidade Católica of Rio de Janeiro. Studiował także ekonomię polityczną, literaturę angielską i stosunki międzynarodowe w Oxford, w Wielkiej Brytanii.

Jego pierwszą praca było zajęcie producenta wykonawczego w Boca de Ouro, filmie fabularnym, który był wyświetlany w Brazylii, a następnie został sprzedany do amerykańskiej stacji HBO. Drugi film Padilhy, do którego napisał scenariusz i który wyprodukował, The Charcoal People, miał swą premierę w USA na festiwalu w Sundance w roku 2000. Premiera europejska odbyła się w tym samym roku podczas IDFA. Obraz zdobył nagrodę dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Latynoamerykańskich w Los Angeles w tym samym roku. Padilha jest też reżyserem i producentem dwóch dokumentów telewizyjnych, zrealizowanych dla National Geographic Television: Pantanal Cowboys, który zdobył w 2004 roku Television Programming Award na festiwalu w Nowym Jorku, oraz Facing the Jaguar. Wyprodukował również i wyreżyserował Os Pantaneiros dla GNT (Globo Network Television Channel).

Pierwszym filmem kinowym w reżyserii Padilhy był Autobus 174. Za ten obraz Gildia Reżyserów Amerykańskich uhonorowała twórcę nagrodą Outstanding Directorial Achievement. Film zdobył nagrodę Publiczności dla Najlepszego Filmu Dokumentalnego oraz FIPRESCI Critics Award dla Najlepszego Filmu Brazylijskiego na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Rio de Janeiro w 2002 roku. Na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w São Paulo w tym samym roku film otrzymał nagrodę dla Najlepszego Dokumentu przyznaną przez International Critics, a sam Padilha uhonorowany został nagrodą dla Reżysera Nowego Filmu Dokumentalnego. Autobus 174 miał premierę w Sundance w roku 2002, a w Europie – podczas Festiwalu Filmowego w Rotterdamie w 2003, gdzie spotkał się z uznaniem jury Amnesty International. W Stanach Zjednoczonych film dostał nagrodę dla Najlepszego Dokumentu na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Miami w 2003 roku, nagrodę Most Innovative Film na Festiwalu Filmów Dokumentalnych w Chicago w tym samym roku oraz nagrodę Charles E. Guggenheim Emerging Artist Award w trakcie Full Frame Documentary Film Festival, również w 2003. W  Europie Autobus 174 okrzyknięty został mianem Najlepszej Premiery Międzynarodowej podczas One World Media Awards w Londynie, otrzymał także nagrodę Interfilm Academy na Festiwalu Filmowym w Monachium w 2003, nagrodę dla Najlepszego Dokumentu na Mediawave na Węgrzech i nagrodę dla Najlepszego Dokumentu na Kopenhaskim Festiwalu Filmowym. Obraz został także nagrodzony jako Najlepszy Dokument na festiwalu Nuevo Cinema Latino Americano w Hawanie oraz uhonorowany Emmy Award w roku 2005.

Padilha wyprodukował również film dokumentalny Estamira, który miał premierę na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Rio de Janeiro w październiku 2004 roku i zdobył tutaj nagrodę dla Najlepszego Dokumentu.

Elitarni to pierwszy film, do którego twórca napisał scenariusz, wyreżyserował go i wyprodukował. W 2007 roku Padilha wyprodukował również i wyreżyserował krótki dokument Charcoal dla Live Earth, organizacji kierowanej przez Ala Gore’a.

Obraz Elitarni zdobył Złotego Niedźwiedzia na tegorocznym Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie. Padilha pracuje w tej chwili nad post-produkcją dwóch filmów dokumentalnych – Fierce People oraz Hunger.

WAGNER MOURA / Kapitan Nascimento

Urodzony w Rodelas, w stanie Bahia, 27 czerwca 1976 roku Wagner Moura zrobił dyplom z dziennikarstwa w Federal University of Bahia. Rozpoczynał swoją karierę pracując wraz z grupą przyjaciół w serwisach prasowych, a później brał udział w programie rozrywkowym telewizji regionalnej. Uczęszczał także na lokalny kurs teatralny i dał się poznać jako utalentowany aktor.

Wagner zagrał w ponad dziesięciu filmach, w dwóch operach mydlanych, w wielu mini-serialach oraz w licznych programach telewizyjnych. W telenoweli Paraíso tropical, zrealizowanej dla TV Globo, największej brazylijskiej sieci telewizyjnej, zagrał osławionego łajdaka, Olavo Novaesa. Wystąpił także w mini-serialu JK, w Programa novo oraz w Sexo frágil.

Na deskach teatru można było oglądać aktora w siedmiu sztukach – między innymi w  Dilúvio em tempos de seca, Os Solitários i  A Máquina.

Inne filmy z udziałem Wagnera to Karnawał chłopaku (reżyseria – Monique Gardenberg), Cidade Baixa (reżyseria – Sergio Machado), Carandiru (reżyseria – Hector Babenco) oraz          W cieniu słońca (reżyseria – Walter Salles).

ANDRÉ RAMIRO / André Matias

André Ramiro przyszedł na świat w roku 1981, w biednej dzielnicy Rio de Janeiro. Jak wiele dzieciaków i nastolatków z dzielnicy nędzy startował w zawodowe życie jako tragarz towarów i sprzedawca słodyczy. Tak było aż do momentu, gdy znalazł pracę jako bileter w kinie położonym w ekskluzywnej dzielnicy Rio de Janeiro. Rozpoczął także karierę rapera – ćwiczył swe umiejętności poprzez udział w „bitwach na rymy” i podejmowanie innych muzycznych wyzwań.

W trakcie jednego z takich spotkań poznał João Velho, aktora, który powiedział mu o przesłuchaniach do Elitarnych.

Jego kreacja w filmie wzbudziła żywe zainteresowanie, ale młody raper nie zrezygnował z muzycznej kareriery. W tym roku André wydaje swą pierwszą płytę – As Crônicas de Um Rato Careta – na którą złożyły się wyłącznie jego własne kompozycje.

CAIO JUNQUEIRA / Neto

Caio Junqueira ma na swym koncie jedenaście filmów fabularnych, wśród których warto wymienić: Cztery dni we wrześniu, Dworzec nadziei, W cieniu słońca oraz Zuzu Angel.