Źródło

Szwedzki reżyser filmowy i teatralny, dramaturg i scenarzysta, urodził się 14 lipca 1918 roku jako drugi syn protestanckiego pastora. Surowe metody wychowawcze ojca oraz nieporozumienia pomiędzy rodzicami wpłynęły na jego dalsze życie i wielokrotnie powracały echem w jego twórczości.

Pierwsze doświadczenia zawodowe zdobywał jako dyrektor teatru w Hälsingborgu, pisywał także własne opowiadania i dramaty, dorabiając jako scenarzysta w Teatrze Dramatycznym. W latach 40. jego dramaty zaczęły trafiać na szwedzką scenę teatralną. Zadebiutował w 1944 roku „Krótszym opowiadaniem o jednym z najwcześniejszych wspomnień z dzieciństwa Kuby Rozpruwacza”. Już tu uwidacznia się to, co Bergman rozwinie później w filmach - psychoanalityczna problematyka podyktowana przez „rodzinny scenariusz”, układ retrospekcji sięgający w głąb wczesnego dzieciństwa i w mrok podświadomości, psychopatyczną ambiwalencję czułości i sadyzmu w relacjach międzyludzkich, atmosferę horroru, zamkniętą kompozycję oraz magiczny realizm przenikający się z onirycznym ekspresjonizmem. Przełom nastąpił jeszcze w tym samym roku, kiedy obecny na przedstawieniu „Śmierć Kaspra” szef Svensk Filmindustri powierzył młodemu pisarzowi korektę cudzych scenariuszy.

Bergman wkrótce przedstawił swój własny projekt zatytułowany Skandal, który ostatecznie zrealizował znany wówczas reżyser Alf Sjöberg. Rok później Bergman sięgnął po kamerę i wyreżyserował Kryzys. Szybko powstały następne filmy: Okręt do Indii, Więzienie i Pragnienie. W latach 50. Bergman starał się opanować warsztatowe kanony kina gatunków. Jego filmy z lat 1950 - 55 mieszczą się w repertuarze kina popularnego - Letni sen, Kobiety czekają, Wakacje z Moniką czy Marzenia kobiet wykorzystują formułę melodramatu, natomiast Lekcja miłości i Uśmiech nocy to komedie.

Filmy z tego okresu powstały na konkretne zamówienie producenta. Wyjątek stanowi Wieczór kuglarzy, pierwsze arcydzieło Bergmana, film wybitny, ale w swoim czasie nie doceniony przez krytykę i publiczność. W przeciągu dwóch lat powstały kolejne arcydzieła, które przyniosły Bergmanowi światowy rozgłos - Siódma Pieczęć i Tam, gdzie rosną poziomki.

Wraz z początkiem lat 60. reżyser wkroczył w nową fazę twórczości. We współpracy z operatorem Svenem Nykvistem wypracował swój dojrzały, minimalistyczny styl. Tak zwana trylogia wertykalna - Jak w zwierciadle, Goście Wieczerzy Pańskiej i Milczenie - jest tego najlepszym przykładem. W 1965 roku Bergman poznał Liv Ullmann i obsadził ją w jednym ze swoich najwybitniejszych obrazów – Personie. Ullmann wkrótce stała się towarzyszką życia i jedną z ulubionych aktorek reżysera. W 1967 roku Bergman założył własną firmę produkcyjną, Cinematograph, w której zrealizował przejmujące dramaty rodzinne - Szepty i krzyki, Sceny z życia małżeńskiego, Twarzą w twarz czy Jesienną sonatę.

W 1976 roku został oskarżony o malwersacje podatkowe i był zmuszony opuścić rodzinny kraj. Osiedlił się na odludnej wyspie Fårö i na kilka lat rozstał się ze szwedzką kinematografią.  Powrócił na chwilę z autobiograficznym obrazem Fanny i Alexander, by ostatecznie pożegnać się ze światem filmu. Obecnie swoją aktywność twórczą ogranicza do reżyserii telewizyjnej i pisania scenariuszy. Niektóre z nich są realizowane przez filmowych spadkobierców Bergmana – Bille Augusta (Niewinne intencje, 1992), Daniela Bergmana – syna reżysera (Niedzielne dzieci, 1992) czy Liv Ullmann (Wiarołomni, 2000).

Filmografia:

1949 Pragnienie / Törst

1949 Till glädje

1950 Letni sen / Sommarlek

1950 To się tu nie zdarza / Sant händer inte här

1952 Kobiety czekają / Kvinnors väntan

1953 Wakacje z Moniką / Sommaren med Monika

1953 Wieczór kuglarzy / Gycklarnas afton

1953 Lekcja miłości / En lektion i kärlek

1955 Marzenia kobiet / Kvinnodröm

1955 Uśmiech nocy / Sommarnattens leende

1956 Siódma pieczęć / Det sjunde inseglet

1957 Tam, gdzie rosną poziomki / Smultronstället

1957 U progu życia / Nära livet

1958 Twarz (Ansiktet)

1959 Źródło / Jungfrukällan

1960 Oko diabła / Djävulens öga

1960 Jak w zwierciadle / Sasom i en spegel

1962 Goście Wieczerzy Pańskiej / Nattvardsgästerna

1962 Milczenie / Tystnaden

1963 För att inte tala om alla dessa kvinnor

1965 Daniel

1965 Persona / Persona

1966 Godzina wilka / Vargtimmen

1967 Hańba / Skammen

1967 Rytuał / Riten

1969 Namiętność / En Passion

1969 Farödokument 1969

1970 Dotyk / Beröringen

1971 Szepty i krzyki / Viskningar och rop

1972 Sceny z życia małżeńskiego / Scener ur ett äktenskap

1974 Czarodziejski flet / Trollflöjten

1975 Twarzą w twarz / Ansikte mot ansikte

1976 Jajo węża / Das Schlangenei

1977 Jesienna sonata / Herbstsonate

1979 Farödokument 1979

1980 Z życia marionetek / Aus dem Leben des Marionetten)

1982 Fanny i Aleksander / Fanny och Alexander

1983 Hustruskolan (TV)

1984 Karins ansikte (TV)

1984 Efter repetitionen (TV)

1986 Dokument Fanny och Alexander (TV)

1986 De tva saliga (TV)

1992 Markisinnan de Sade (TV)

1993 Backanterna (TV)

1997 W obecności klowna (Larmar och gör sig till) (TV)

2000 Bildmakarna (TV)

2003 Sarabanda / Saraband (TV)